Nikos Kazantzakis (1883–1957)

Bijna-Nobelprijswinnaar Kazantzakis is vooral bekend van “Zorba de Griek” en sinds de film van Scorsese ook van “De laatste verleiding van Christus”. Dit boek,“Christus wordt weer gekruisigd” is iets minder bekend, en wellicht is ook het ook kwalitatief wat minder. De stijl van Kazantzakis doet hier erg 19de eeuws aan: de plattelandssetting (een klein Grieks dorp in Turks gebied), de overdreven pathetiek van de hoofdfiguren, de gedetailleerde beschrijving van de interne zielenroerselen van die personages, en tenslotte de erg duidelijke morele ondertoon waarbij de goeden en de slechten scherp van elkaar onderscheiden zijn; je zou dat allemaal niet verwachten in een roman die na de Tweede Wereldoorlog is geschreven.
Naar verluidt was Kazantzakis erg aangedaan door de burgeroorlog in zijn land, Griekenland 1946-1949, en dat blijkt erg duidelijk in dit verhaal. Hij toont onder meer hoe de communistische dreiging door machthebbers (economisch, politiek en vooral kerkelijk) valselijk gebruikt wordt om hun privileges en belangen te beschermen. Vooral in de tweede helft van het boek drijft de schrik voor de zogenaamde ‘bolsjewieken’ de dorpelingen tot uitzinnig geweld, aangevuurd door hun erg hypocriete orthodoxe priester.
De roman vertedert door de grote en kleine menselijke drama’s die op aandoenlijke wijze worden aangebracht, door het vurig rechtvaardigheidsgevoel waardoor de ‘goede’ personages gedreven worden en hun worsteling om de juiste levenskeuzes te maken, en door het lyrisch-episch karakter van de vertelling. Maar evenzeer stoot het verhaal af door de overdreven pathetiek, de karikaturale moralisering, en de al te opzichtige parallel met het Christelijke passieverhaal. Ik had hier toch wel meer van verwacht.… (meer)

De verteller kijkt terug op Zorbás en de tijd dat zij hun leven deelden als baas-werker bij de mislukte ontginning van een bruinkoolmijn in zuid-Kreta. De beschrijvingen, metaforen, enigszins barokke taal (van de vertaler) zijn vaak mooi, maar de bewondering voor het vitalistische, dierlijke, wijs-menselijke, volkse, agressief heteroseksistische personage Zorbás kan ik niet delen, het Blut-und-Bodenachtige stoot enigszins af. Het nawoord van Hokwerda maakt wel duidelijk hoe en waarom; ik moet, denk ik, niet veel hebben van het vitalisme van Bergson.… (meer)

Het verhaal van de onverzettelijke Kaitein Michalis, die eind 19e eeuw liever zich door de Turken die zijn geliefde eiland bezetten, laat doden dan in het onvrije Kreta verder te leven. Prachtige schets van de familie, waarin je niet meetelt als je met een gebrek geboren bent of als je kiest voor lezen en schrijven. Waar je 100 kunt worden als je een beetje geluk hebt in de strijd. Maar het is wel een keihard leven en zeker voor de vrouwen.
Het boek laat ook zien dat samenleven van Turken en Kretenzers vaak best mogelijk is, maar dat heethoofden steeds weer de strijd veroorzaken.… (meer)