De pest (1947)

Ik denk dat ik begin twintig was dat ik Narziss en Goldmund van Hermann Hesse en De Pest van Albert Camus las. Vele jaren stonden deze boeken in mijn geheugen gegrift als enorm stinkend en vooral verstikkend. In 2015 vroeg ik me af hoe ik De Pest ging ervaren als ik het boek zo veel jaren later ging herlezen. Tot mijn verbazing had ik het boek niet in huis en heb een exemplaar met uitgavejaar 1963 op de Deventer boekenmarkt op de kop getikt. Vervolgens belandde het boek op mijn nog-te-lezen-boekenplankje en kwam daar voorlopig niet meer af.

Vorig jaar kwam De Pest door de pandemie opnieuw in de belangstelling van het grotere publiek. Ik koesterde mijn exemplaar maar kwam er niet toe om er ook daadwerkelijk aan te beginnen. Het voelde ook onaangenaam om over een epidemie te lezen terwijl ik amper zelf wist in wat voor wereld ik aan het leven was. Nu het lijkt dat de wereld beter bestand raakt tegen de pandemie en de grootste onzekerheid hierover achter de rug lijkt te zijn, was ik toch wel weer nieuwsgierig naar De Pest. Zou het bij herlezen weer net zo aanvoelen als destijds en kon ik er iets in herkennen in wat wij nu meemaken?

Het eerste dat me opviel was dat ik gelijk gegrepen werd door het verhaal van de uitbrekende pest in een stadje in Algiers. Iets in de manier van schrijven, maakte dat het onmiddellijk aanvoelde als dat dit een heel goed boek is. Het is nog wel een vertaling uit het Frans en de zinnen zijn ook niet al te gemakkelijk. Toch voelt het voor mij heel natuurlijk aan.

Alhoewel de pest veel bedreigender is dan onze huidige pandemie, de mensen stierven na besmetting binnen 48 uur, voelde het niet zo beklemmend als ik het me kon herinneren. Het zou me niet verbazen dat mijn hedendaagse ervaring maakt dat ik er niet meer zo heel diep van onder de indruk ben. Ook de stank van de pestbuilen en het verstikkende van de longpest kwamen lang niet meer zo hard binnen.
Ondanks dat blijf ik het wel een schitterend boek vinden omdat het haarfijn gedachten en gedragingen van mensen laat zien in een situatie als deze. Een stad wordt gesloten om de rest van de wereld veilig te houden. De mensen in de stad zijn op zichzelf aangewezen en proberen te overleven. Geen vals sentiment, geen ongeloofwaardige helden maar puur menselijk worstelen, ieder op zijn eigen manier. En wat dat betreft zijn er best wat overeenkomsten met onze huidige pandemie te vinden. ( )

De insluiting van een stad, getroffen door de pest ( )

De literaire beschrijving van een pandemie, in dit geval De Pest, maar het had ook het Corona virus kunnen zijn of de Spaanse griep. Het verhaal is beleefd door de ogen van een arts die zo goed mogelijk probeert de zieken te verlichten, genezen kan hij niet. Ook zien we elke krachten naar boven komen in vreemde tijden, positief en negatief. Meeslepend geschreven verhaal. ( )

Het verhaal is bekend: op een dag kruipen de ratten tevoorschijn uit de kelders en de riolen om te sterven op straat. Voor iemand die, zoals ik, al enkele weken leeft in een milde lockdown, is het vervolg herkenbaar: het ongeloof, de twijfel, de aarzeling bij de machthebbers, het streven van de wetenschappers om te overtuigen en de draconische maatregelen die een hele stad in quarantaine plaatsen als ze uiteindelijk niet om de feiten heen kunnen. De pest heerst over de stad.

Hoewel de zieken bij bosjes sterven in een stad zonder groen, gelegen op een heuvel met de rug naar de zee en onder de blakerende zon, kijkt de lezer in lockdown toch met enige afgunst naar de personages in de afgesloten stad. De restaurants en de cafés blijven er open, de feestjes gaan door. Van social distancing is geen sprake. Pas als de eerste symptomen opduiken, verdwijnt de zieke in quarantaine. Het duurt lang, erg lang voor de ziekte de harten en de geesten van alle inwoners verovert.

Inderdaad: Oran, waar het verhaal zich afspeelt, lijkt een bezette stad. Er wordt een wanhopige strijd gevoerd. Sommigen proberen te ontsnappen, anderen heulen met de vijand. Slachtoffers verdwijnen eerst in kampen dan in massagraven. Het is een oorlogsroman, maar waar onze politici van de lockdown militaire beeldspraak hanteren om hun eigen daadkracht en slagvaardigheid in de verf te zetten, mijdt Camus deze als, jawel, de pest. Ziekte is geen oorlog, oorlog wel een ziekte?

In het kleine groepje rond dokter Rieux reageert ieder op zijn eigen manier: de ene telt, de andere rebelleert, de derde streeft naar heiligheid. Rieux doet zijn job en de verteller beschrijft het allemaal met een merkwaardige afstandelijkheid. Vrouwen spelen geen rol in het verhaal, ideeën des te meer. Maar die ideeën zijn menselijk, al te menselijk. Terecht een klassieker. ( )

Oran aan de Algierse kust breekt een pestepidemie uit. De jonge dokter Rieux voert een hopeloze strijd uit tegen de ziekte. Een serum van Castel blijkt te gaan werken. De stad herleeft en herstelt. Na alles wat de dokter heeft meegemaakt gelooft hij toch dat de mens meer goed dan slecht is en dat het kwade ontstaat uit onwetendheid. ( )