Zadie Smith

Overpeinzingen. Zes essays. Door: Zadie Smith.

“Schrijven is niets dan weerstand bieden.” Dus doet een schrijver wat hij doet: schrijven. Terwijl iemand anders bananenbrood bakt. Ik schrijf en bak zelf brood maar lezen wat iemand anders schrijft over het jaar 2020 brengt mij meer troost. Toch als die iemand Zadie Smith is.

Haar essays zijn, zegt ze zelf, bescheiden en persoonlijk. Maar zij slaagt er in om het persoonlijke menselijk te maken, als iets van ons allemaal. Smith denkt na over wat ze ziet, hoort, leest; dat deelt ze met ons en zo gaan ook wij nadenken.

Of het nu gaat over George Floyd, stoelmassages, exceptionalisme of hersenen in een weckpot, Smith raakt de kern van de dingen en raakt daardoor jou, de lezer.

2020 gaf mensen “de noodzaak om ‘iets’ te doen…deze nieuwe uitgestrekte tijd niet te verspillen.” Dank aan Zadie om dit te doen; dit prachtige kleine, menselijke, hand-boekje te schrijven. Wat kan het prettig zijn om je met een boek “in de marge te bevinden”.… (meer)

Ik was erg enthousiast over Zadie Smith’s debuut ‘White Teeth’, en met deze roman, haar 5de, bewijst ze dat ze terecht aan de top staat van de Engelstalige literatuur vandaag. Opnieuw ontpopt ze zich tot een scherp observator en beschrijver van specifieke sociale milieus, met een bijzondere gevoeligheid voor sociale, raciale en gender-aspecten. In deze roman komen vooral de troosteloze achterstandswijken in Noordwest-Londen én het broeierige, maar al even uitzichtloze leven in een West-Afrikaans land tot leven. Beiden worden gecontrasteerd met het blitse, maar holle jetset-leven van popster Aimée (duidelijk een doordrukje van Madonna).
Het centrale verhaalgegeven is de vriendschap tussen de vertellende ‘ik’-figuur en haar leeftijdsgenootje Tracey. Uiteraard kom je dan automatisch bij Elena Ferrante en haar cult-cyclus ‘de geniale vriendin’ uit, en ik begrijp wel de parallellen die worden getrokken tussen de twee: de haat-liefde-verhouding tussen de twee vriendinnen is ook bij Smith een telkens terugkerend thema, en ook hier lijkt vriendin Tracey het aanvankelijk veel beter van af te brengen in het echte leven, of dat is toch tenminste de impressie van de vertellende ik. Toch gaat de vergelijking met Ferrante volgens mij niet helemaal op. De focus van Smith ligt wel degelijk bij de vertellende ‘ik’. Het feit dat we heel de roman door haar naam niet te horen krijgen, zegt genoeg: dit draait om identiteit en zelfbeeld. En in tal van passages komt dat ook naar voren: de vertellende ‘ik’ vindt zichzelf maar een meeloper, begrijpt zelfs niet dat ze zo lang persoonlijk assistente is kunnen blijven van die onuitstaanbare popster Aimée, waardoor ze jarenlang kan meedraaien in een dolgedraaide glitterwereld; ze vraagt zich voortdurend af wie ze is en wat ze eigenlijk wil in het leven. Het is vooral de confrontatie met het ‘authentiek’ aandoende leven in West-Afrika die haar op bepaalde feiten van het leven drukken.
De roman is goed gecomponeerd en neemt je via een dynamische opbouw, telkens springend in de tijd, mee in het verhaal van de vertellende ‘ik’. Vooral de zelfreflexieve passages zijn goed gedaan, en de interactie met vriendin Tracey en popster Aimée prikkelt tot verder lezen. Maar ik heb de indruk dat iets voorbij halfweg spanningsboog wat slapper werd, en dat Smith moeite had om naar haar ontknoping toe te werken. Vanaf dat moment begint de actiemotor wat te sputteren, met een paar onwaarschijnlijke en slecht uitgewerkte wendingen, waarbij vooral vriendin Tracey compleet lijkt te ontsporen. Het eigenlijke slot laat wel mooi de ambiguïteit voortbestaan over de echte verhouding tussen de vertellende ik en haar vriendin Tracey en de centrale vraag wie van hen beiden een ‘geslaagd’ leven leidt. Nog eens, ondanks die onvolkomenheden, heeft Smith weer een mooie roman neergezet.… (meer)

Een dochter van een zwarte moeder en een blanke vader groeit op in Londen. Ze lijkt zich vooral te laten leven: door een dominante moeder, door haar beste vriendin, die een carrière als danseres ambieert, door de wereldster Aimee die haar inzet als persoonlijke assistent en haar op sleeptouw neemt (New York, Senegal ...). Tot ze, zoals aan het begin van het boek al meteen duidelijk is, een radicale beslissing neemt.

Een evenwichtig boek, mooi gecomponeerd, met zorgvuldig uitgewerkte personages en een maatschappijkritische ondertoon. Allemaal wat meer ingehouden dan in Witte Tanden, maar (daardoor?) ook wat minder spits en beklijvend.… (meer)