Salman Rushdie

Salman Rushdie heeft zijn naamsbekendheid waarschijnlijk meer te danken heeft aan de doodsbedreigingen aan zijn adres, dan aan zijn boeken. Niet dat zijn boeken slecht zijn, in tegendeel zelfs, maar het zijn geen makkelijk weg te lezen kaskrakers voor een groot publiek. Dat geldt zeker ook voor ‘Shalimar the clown’, zijn 14e boek , dat verscheen in 2005. Ondanks de misschien vrolijk aandoende titel is ‘Shalimar the clown’ een tragedie. Op twee niveaus: een liefdestragedie én een geopolitieke tragedie. Die twee niveaus zijn in het boek knap door elkaar heen geweven.

De liefde, dat is de jeugdliefde van Boonyi en Noman - alias Shalimar the clown. De twee zijn op dezelfde dag geboren en groeien samen op in een idyllisch dorpje hoog in de bergen van Kashmir. In het dorp wonen de meest fantastische karakters, het is bijna sprookjesachtig. De liefde van Boonyi en Noman en de normen en waarden van hun omgeving zorgen al snel voor een huwelijk. Een huwelijk dat vooral voor Boonyi wat te vroeg komt. Want zij droomt van meer en groots en meeslepend. De tragedie start als de Amerikaanse ambassadeur Max Ophuls, charmeur als hij is, zijn oog op Boonyi laat vallen. Zij grijpt haar kans. Onterecht, blijkt al snel, want de ambassadeur is al snel op haar uitgekeken. En de bedrogen Noman zint op een vreselijke wraak.

De geopolitieke tragedie schuilt in de tragische geschiedenis van Kashmir. Een paradijselijke plek, hoog in de bergen van de westelijke Himalaya, waar moslims en hindoes eeuwenlang in harmonie samenleefden, kunst maakten en theater, en niet te vergeten het ‘Banquet of 60 Courses Maximum’, een culinair hoogstandje dat geen enkele machthebber wilde missen. In de koloniale tijd was de regio onderdeel van Brits Indië, maar na het uiteenvallen van de kolonie in India en Pakistan valt deze regio tussen wal en schip. Veel Kashmiri willen een eigen staat, India stuurt zijn leger eropaf en Pakistan financiert terroristen en extremisten.

Deze grote geschiedenis van legers en oorlogen vermengt zich in het boek prachtig en bijna symbolisch met de liefdestragedie. Het laat zien hoe Kashmir steeds verder verscheurd raakt door oorlog en haat, hoe de tolerante cultuur van het gebied wordt verpletterd door extremistische krachten en hoe uiteindelijk iedereen daar slachtoffer van is. Rushdie schrijft prachtig, in mooie zinnen, met fantastische karakterschetsen van zijn hoofdpersonen en alle bijfiguren. Het zware politieke is overgoten met een laagje magisch realisme en ironische humor. En de mooiste passages? Die gaan over dingen die zo gruwelijk zijn dat ze alleen indirect, bijna poëtisch beschreven kunnen worden.

Wat iets minder sterk is, is de uitwerking van de gevoelens, de liefde tussen Boonyi en Noman, de aantrekkingskracht tussen Boonyi en Max, de haat van Noman. Al die gevoelens worden wel benoemd, maar nergens spatten ze echt van de pagina’s af. Juist doordat de karakters symbool staan voor bevolkingsgroepen blijven ze wat vlak of clichématig. Dat wordt gelukkig ruimschoots goed gemaakt door de vele pluspunten. ‘Shalimar the clown’ is een boek om langzaam in je op te nemen, om volop te genieten van de mooie zinnen en originele vondsten, van de vele literaire verwijzingen en de humor, van de knappe manier waarop de verschillende verhaallijnen met elkaar zijn verweven, en natuurlijk om te leren over de geschiedenis van Kashmir.… (meer)

De twee hoofdpersonage - Djibriel Farishta en Saladin Chamcha - belichamen in zekere zin goed en kwaad. Djibriel is een gevierd acteur in India en Saladin is een talentvolle stemacteur in Groot-Brittannië. In het begin van het boek vallen zij uit een gekaapt vliegtuig en komt het boek erg abstract - magisch realistisch over. Je hebt enige hoofdstukken nodig om de stijl van Rushdie gewoon te worden en om in het verhaal te komen. Maar éénmaal die drempel gepasseerd leest het als een boeiend - bij momenten wel langdradig - verhaal met afwisselend momenten van droom en realiteit. Het is geen pageturner maar tegelijk wel een boek dat je wil doorlezen tot het einde niet in één grote leessessie maar in stapjes. Ik las het in ongeveer twee weken uit met elke dag een 40 tot 50 pagina's. Naar mijn mening meer geschikt voor de gevorderde lezer en beslist geen feel-good roman. Of het godslasterlijk is kan ik - door mijn gebrekkige kennis van de islam - niet goed beoordelen.… (meer)

Blurb: De Mogol van de liefde, zo noemt de jonge Europeaan zich, die als verstekeling aan boord van een schip terechtkomt om het als vorst te verlaten. Dit is het begin van een schelmenroman die zich al snel ontpopt tot een koningsdrama. Want de jongeman komt een troon opeisen: hij beweert het kind te zijn van een vergeten prinses, de Zwartogige, die ooit een Florentijnse huursoldaat had verleid en daarom de verleidster van Florence werd genoemd. Kan het bestaan, een oosterse koning met westerse wortels? Wat gebeurt er wanneer Florence en Delhi samengaan? Bestond de verleidster wel? En zo niet: kan de jonge Mogol dan wel blijven leven? Het zijn vragen waar Salman Rushdie misschien wel zijn mooiste boek omheen heeft gebouwd. In De verleidster van Florencxe worden de glorie van de Italiaanse renaissance en de hoogtijdagen van de Indiase traditie in een meesterlijke stijl opgetrokken. Het is een verhaal van bedrog, moord, intrige - en van erotiek, geloof en verfijning. Maar vooral is De verleidster van Florence het bewijs dat de botsing tussen Oost en West ook pure schoonheid kan opleveren. Salman Rushdie werd in 1947 geboren in Bombay, India. Hij emigreerde in 1965 naar Engeland. Voor zijn tweede roman in 1981, Middernachtskinderen, ontving hij niet alleen de Booker Prize, maar in 1993 ook de prijs voor het beste boek dat ooit die Booker Prize had gewonnen. Daarna volgde een verzameling even indrukwekkende als caleidoscopische romans, onder meer het geruchtmakende De duivelsverzen (1988), het kinderboek Haroen en de zee van verhalen (1990) en de romans De laatste zucht van de Moor (1995), De grond onder haar voeren (1999) en Shalimar de clown (2005).
Samenv.: In de 16de eeuw wordt Florence geconfronterd met een mooie Oosterse prinses die mensen kan betoveren. Het idee dat aan deze historische roman ten grondslag lijkt te liggen is dat er aan het einde van de zestiende eeuw niet een, maar twee Florences bestonden: het Aziatische Mogoelrijk van keizer Akbar de Grote (1542-1605) kende een identieke bloei als het renaissancistische Florence. Als Akbar op een dag een jonge Europeaan ontvangt die zegt zijn oom te zijn, begint met diens relaas een enorm uitgebreid verhaal waarin talloze Europese en Indiase, verzonnen en historische, echte en spookachtige, mannelijke en vrouwelijke, koninklijke en volkse, kuise en hitsige, laffe en moedige personages een rol spelen. Het boek wordt zo als het ware een uitwisseling van de beste elementen in de oosterse en westerse culturen, gevat in een vorm die het midden houdt tussen de 'Vertellingen uit 1001 nacht' en een magisch-realistische roman. Wie zich tot die genres aangetrokken voelt, zal hier veel van zijn gading vinden; voor anderen is dit vooral een chaotische smeltkroes waar buiten de twee hoofdpersonen geen enkel personage tot leven komt en geen enkel idee voorrang krijgt. Zeer goed vertaald.… (meer)